De kranten staan er bol van. Op het binnenhof staat er de hele nacht pers te wachten, terwijl er in de Trêveszaal koortsachtig vergaderd wordt. Als ‘ze’ er niet uit komen, valt het kabinet.
Er is een kabinetscrisis en het land dreigt onbestuurbaar te raken! Wat is een kabinetscrisis precies en hoe ontstaat zoiets? Aan het begin van een regeringsperiode wordt er een kabinet samengesteld, het kabinet bepaalt een beleid en meestal heeft het de steun van een meerderheid van de kamer. Verschillende partijen leveren ministers voor een kabinet. Een kabinet kan ook stoppen te bestaan voordat er nieuwe verkiezingen zijn geweest. Een kabinet zal dan niet de regeerperiode uitzitten.
Er zijn drie oorzaken waardoor een kabinetscrisis ontstaat:
1. Het kabinet heeft iets gedaan wat wantrouwen van het parlement oproept. Een meerderheid van de kamer besluit om een motie van wantrouwen te steunen tegen een minister. Het kabinet kan de minister steunen en om die reden ook opstappen, maar het kan ook zijn dat de ministers die door een partij zijn geleverd opstappen. De minister kan ook alleen opstappen en er komt dan een nieuwe minister, geleverd door de partij van de opstappende minister.
2. Er kan een dusdanige onenigheid ontstaan binnen een kabinet dat een of meer ministers hun ontslag aanbieden. Als een minister zijn of haar ontslag aanbiedt, zal er waarschijnlijk een nieuwe worden gezocht. Op het moment dat bijvoorbeeld meerdere ministers hun ontslag aanbieden, zoals alle ministers van een partij, zal het kabinet ‘vallen’ omdat het kabinet automatisch de steun van de meerderheid van de Tweede Kamer kwijt is omdat een regeringspartij zijn steun opzegt.
3. Het kabinet kan dreigen om op te stappen als de Eerste of Tweede Kamer een voorstel niet aanneemt. Een van de doelen die het kabinet wil bereiken komt hiermee in gevaar en het kabinet verbindt zijn voortbestaan hieraan.
Een kabinetscrisis kan opgelost worden, een kabinet hoeft niet te vallen.
Wat gebeurt er na de val van een kabinet?
De Minister-President biedt zijn ontslag zo snel mogelijk aan bij het staatshoofd, in dit geval de koningin. De koningin zal het besluit in beraad nemen en overleggen met de betrokkenen wat de te nemen stappen zijn. Er kunnen nieuwe verkiezingen uitgeschreven worden, maar het kabinet kan ook de rit uitzitten met gedoogsteun van partijen in het parlement. In het geval van optie 2 (een partij stapt uit het kabinet), is het in theorie zelfs mogelijk dat een partij die eerst in de oppositie zit toetreedt tot het kabinet.
Als de koningin het ontslag van het kabinet accepteert, is het aannemelijk dat er gewoon verkiezingen komen. De wet schrijft voor dat er binnen 40 dagen na de acceptatie van het ontslag nieuwe lijsten ingediend worden door de partijen die aan de verkiezingen willen deelnemen. De lijsten moeten gecontroleerd kunnen worden, daarom vinden 6 weken en 1 dag (43 dagen) later verkiezingen plaats. Het kan ook zo zijn dat er een rompkabinet gaat regeren, in dat geval kunnen de verkiezingen ook later plaatsvinden dan maximaal 83 dagen na de acceptatie van het ontslag.
Zie deze lijst van kabinetscrises en de oorzaak daarvan.